فتق معده چیست و چه علائمی دارد؟ + روش درمان

فتق معده یکی از مشکلات پزشکی شایع در بین افراد در هر گروه سنی است که در صورت کوچک بودن و بدون درد بودن، جای هیچ گونه ندارد. 

برخی از بیماران پس از سال ها متوجه علائم فتق معده خود می شوند و نسبت به درمان آن اقدام می کنند. در ادامه با دکتر علی امیر احمدی متخصص جراحی لاپاراسکوپی و لاغری همراه باشید تا با این بیماری، علائم آن، علت آن و روش های درمان آن آشنا شوید. 

فتق معده چیست؟

فتق معده به انگلیسی hiatal hernia نوعی مشکل پزشکی است که در صورتی اتفاق می افتد که قسمت بالایی معده از شکافی در دیافراگم به قفسه سینه فرد فشار وارد کند و دچار بیرون زدگی می شود. 

فتق در اندام های مختلفی ایجاد می شود که از جمله آنها فتق شکمی، فتق معده، فتق بیضه و …. است. فتق معده یکی از شایع ترین انواع فتق است که از طریق بخش تضعیف شده در دیافراگم بیرون می زند. استرس و فشار به مرور زمان باعث گشاد شدن این دهانه و بروز علائم و درد فتق می شود. 

انواع فتق معده

انواع فتق معده شامل فتق لغزشی و فتق پاراازوفاژیال است. در نوع فتق لغزشی، معده و بخش پایینی مری دائماً به سمت قفسه سینه حرکت می کنند و برمی گردند. در فتق پاراازوفاژیال، قسمتی از معده در کنار مری به سمت قفسه سینه حرکت می کند و در جای خود باقی می ماند و باعث بروز مشکلات جدی تری می شود. 

فتق معده چه علائمی دارد؟ 

اصولا اکثر افراد مبتلا به فتق معده لغزشی هستند که علائم خاصی ندارند. به طور کلی اکثر افراد مبتلا به این بیماری هیچ گونه علائمی ندارد. اما از میان علائمی که افراد تجربه می کنند، شایع ترین علائم این بیماری با رفلاکس معده مرتبط هستند. از جمله نشانه های این بیماری عبارتند از:

• سوزش سر معده و قفسه سینه به خصوص بعد از صرف غذا؛
• آروغ زدن و برگشت محتویات معده به گلو؛
• ایجاد مشکل در بلع یا تشکیل توده در گلو؛
• درد قفسه سینه غیر کاردیاک؛
• سوءهاضمه و احساس پری زیاد بلافاصله پس از خوردن غذا؛
• گلو درد و گرفتگی صدا حین صحبت در اثر تحریک ناشی از اسید؛

علائم فتق معده هیاتال

فتق هیاتال معده که بیشتر در بزرگسالان دیده می شود، زمانی رخ می دهد که قسمتی از معده از طریق یک حفره طبیعی در دیافراگم به نام هیاتوس، به داخل قفسه سینه حرکت کند. 

فتق هیاتال معده معمولا همراه با علائم رفلاکس معده مثل سوزش سر دل است. از جمله سایر نشانه های فتق هیاتال عبارتند از:

• حالت تهوع و استفراغ؛
• مشکلات تنفسی و تنگی نفس؛
• سوزش سر دل (رفلاکس) و ترش کردن در اثر بازگشت محتویات معده به مری؛
• مسدود شدن مری و ایجاد مشکل در بلع؛
• درد و ناراحتی در قفسه سینه؛
• احساس توده یا برجستگی در قسمت بالایی شکم؛

علائم فتق دیافراگماتیک معده

فتق دیافراگماتیک معده نوعی نقص یا پارگی در دیافراگم است که معمولا به صورت مادرزادی یا در اثر آسیب ایجاد می شود. 

فتق دیافراگماتیک معده می تواند باعث شود تا بخش های زیادی از اندام های شکمی مثل معده، روده ها یا کبد از دیافراگم عبور کند و به سمت قفسه سینه حرکت کنند. این نوع فتق معمولا جدی تر از فتق هیاتال است و ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد، به خصوص اگر این مشکل مادرزادی باشد، ممکن است در تنفس نوزاد اختلال ایجاد کند. 

علائم فتق دیافراگماتیک معده مشابه سایر انواع فتق معده است و شامل ترش کردن و سوزش سر دل (رفلاکس معده)، مشکلات تنفسی و تنگی نفس، مشکلات بلع، درد قفسه سینه و احساس توده یا برجستگی در قسمت بالایی شکم است. 

علت فتق معده چیست؟

ضعیف شدن بافت های جداکننده اندام بدن منجر به، به وجود آمد فتق می شود. این قسمت تضعیف شده باعث ایجاد حفره ای می شود که فتق از آن بیرون می زند. 

فتق معده از حفره خارجی ریه که از قبل وجود داشته، بیرون می زند؛ یعنی سوراخی که مری در دیافراگم ایجاد کرده است. فقط کافی است که این حفره کمی گشادتر شود تا فتق از آن بیرون بزند. گاهی آسیب، جراحت، عمل جراحی و یا حتی نقص مادرزادی باعث ضعف این حفره و ایجاد فتق می شود. 

در اکثر مواقع استرس و فشار مکرر در طی سال ها می تواند علت فتق معده باشد. به طور کلی هر چیزی که باعث ایجاد فشار زیاد به حفره شکمی و دیافراگم شود، به مرور باعث ایجاد فتق می شود. از جمله شایع ترین دلایل ایجاد فشار و بروز فتق معده عبارتند از:

• یبوست؛
• چاقی مزمن؛
• سرفه یا عطسه مزمن؛
• استفراغ مکرر؛
• ورزش و فعالیت بدنی شدید یا بلند کردن اجسام سنگین؛
• بارداری و زایمان؛

روش های درمان فتق معده چیست؟

تا زمان بزرگ نشدن فتق و مشکل ساز نشدن، نیازی به اقدام و درمان خاصی نیست. برای درمان فتق معده در صورت مشکل ساز شدن، پزشک متخصص بر اساس علائم و مشکلات به وجود آمده یکی از روش های زیر را انتخاب می کند.

درمان خانگی فتق معده

یکی از موثرترین روش های خانگی درمان این مشکل، استفاده از گیاهان دارویی و انجام تمرینات ورزشی مثل یوگا و تمرینات تنفسی است. 

همچنین ایجاد تغییرات در رژیم غذایی می تواند تاثیر چشمگیری در کاهش علائم این بیماری داشته باشند. رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به این بیماری عبارتند از:

• افزایش مصرف غذاهای پر فیبر مثل میوه ها، سبزیجات و غلات کامل؛
• محدودیت مصرف غذاهای سرخ شده و پرچرب؛
• کاهش مصرف غذاهای اسیدی مثل مرکبات، لبنیات و گوجه؛
• افزایش مصرف مایعات به خصوص آب؛
• افزایش مصرف غذاهای کم حجم و مغذی به‌ جای وعده‌ های سنگین؛

درمان فتق معده بدون جراحی

از جمله روش های درمان این بیماری بدون عمل جراحی عبارتند از:

• ایجاد تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی مانند کاهش وزن، پرهیز از مصرف غذاهای پرچرب، خودداری از خوردن غذا 2 الی 3 ساعت قبل از خواب، بالا نگه داشتن سر در هنگام خواب به منظور جلوگیری از برگشت محتویات معده به مری.
• مصرف داروهای ضد اسید مثل رانیتیدین که از تولید اسید معده پیشگیری می کنند. 
• مصرف داروهای مهار کننده پمپ پروتون مثل امپرازول که تولید اسید معده را به طرز چشمگیری کاهش می دهد. 
• استفاده از کمربندهای مخصوص به منظور کاهش فشار به ناحیه فتق.
• انجام تمرینات ورزشی مخصوص به منظور افزایش استحکام و انعطاف پذیری عضلات. 

روش های درمان فتق معده در طب سنتی

درمان فتق معده در طب سنتی هم می تواند تا حدی موثر باشد. یکی از راهکارهایی که طب سنتی برای درمان این عارضه پیشنهاد می دهد،  مصرف گیاهان دارویی است. برای مثال زردچوبه به دلیل خاصیت ضد التهابی و ضد آسیب اکسیداتیوی که دارد، منجر به بهبود عملکرد دستگاه گوارش فرد می شود. همچنین گیاهانی مثل کاسنی و رازیانه منجر به کاهش علائم فتق و فشار بر ناحیه فتق می شوند. 

قرص برای فتق معده

برای درمان فتق معده، داروهای مختلفی تجویز می شود که که اصلی ترین آنها قرص های مهار کننده پمپ پروتون هستند. این نوع داروها باعث کاهش تولید اسید معده و علائم مرتبط با آن می شوند. از جمله قرص های شایع برای درمان فتق معده عبارتند از:

• قرص پنتوپرازول  (Pantoprazole)  
• قرص امپرازول  (Omeprazole)
• قرص لانزوپرازول  (Lansoprazole)
• قرص رابپرازول  (Rabeprazole)
• قرص اسکندان پنتوپرازول  (Esomeprazole)

مصرف این نوع داروها معمولا به صورت روزانه تجویز می شود و متناسب با علائم و پاسخ بدن بیمار به درمان، ممکن است مدت زمان مصرف آنها در هر فردی متفاوت باشد. برای برخی از افراد در کنار این داروها ممکن است پزشک داروهای زیر را نیز تجویز کند:

• آنتی ‌اسیدها مثل ایزوپروپیل
• پروکینتیک ‌ها مثل متوکلوپرامید
• آنتاگونیست‌ های گیرنده‌ های H2 مثل رانیتیدین

جراحی فتق معده

عمل جراحی برای درمان فتق معده به دو روش انجام می‌شود:

• جراحی بسته (لاپاراسکوپی): طی جراحی لاپاراسکوپی چند برش کوچک بر روی شکم بیمار ایجاد می شود. سپس جراح دوربین و ابزارهای جراحی را از طریق این حفره ها وارد شکم بیمار می کند و فتق را ترمیم می کند. از جمله مزایای جراحی لاپاراسکوپی عبارتند بهبودی زودتر، درد کمتر و جای زخم کوچک تر. 
• جراحی باز: در این روش نیاز است که جراح یک برش بزرگ بر روی شکم بیمار ایجاد کند. از این روش تنها در موارد پیچیده و شدید فتق استفاده می شود و زمان بهبودی آن نیز طولانی تر از روش لاپاراسکوپی است. 

عوارض فتق معده چیست؟

• احساس سوزش و درد در ناحیه معده و سینه؛
• اختلالات گوارشی مثل حالت تهوع، استفراغ، دشواری در بلع، احساس پری معده و سوء هاضمه؛
• احساس درد در هنگام بلعیدن، خوردن و خوابیدن؛
• خونریزی از معده و مری، التهاب و زخم مری؛
• برگشت محتویات معده به داخل ریه که باعث بروز مشکلات تنفسی مثل سرفه و آسم می شود. 
• عوارض طولانی مدت مثل تنگی و باریک شدن مری و ایجاد تغییرات پیش سرطانی در مری؛
• افزایش ریسک ابتلا به سرطان معده در افرادی که بیماریشان را درمان نکرده اند. 

سوالات متداول