چاقی ارثی یا ژنتیکی چیست؟ راهکارهای درمان استعداد چاقی چیست؟
چاقی تحت تاثیر عوامل مختلفی مثل ژنتیک و عوامل محیطی است. در صورتی که ژن چاقی باعث شود که بدن چربی بیشتری ذخیره کند و فرد دائما احساس گرسنگی داشته باشد گفته می شود که فرد مبتلا به چاقی ارثی است.
البته ژنتیک به تنهایی نمی تواند از دلایل چاقی باشد بلکه عوامل محیطی مثل تغذیه، استرس، تحرک و … نیز بر روی متابولیسم بدن تاثیر می گذارد؛ با این تفاسیر چاقی ژنتیکی واقعیت دارد اما امکان پیشگیری از آن و درمان آن نیز وجود دارد. در این نوشتار با ما همراه باشید تا به بررسی دلایل چاقی ارثی و بهترین راه درمان چاقی ژنتیکی بپردازیم.
استعداد چاقی چیست؟
استعداد چاقی اصطلاحی است که به توانایی فرد در چاق شدن و اضافه وزن گفته می شود. افرادی که استعداد چاقی دارند به دلیل عوامل ژنتیکی بیشتر از سایر افراد مستعد چاقی هستند؛ اما این بدین معنی نیست که چاقی کاملا بستگی به ژنتیک ما دارد.
چاقی و لاغری به صورت غیر مستقیم با عامل وراثتی در ارتباط هستند؛ یعنی ژن های رفتاری شما به پرخوری یا کم خوری عادت می کنند. با این تفاسیر با اصلاح سبک زندگی امکان درمان چاقی یا لاغری وجود دارد، بنابراین چاقی و لاغری ژنتیکی قابل درمان هستند و تنها ژنتیک نمی تواند علت لاغری و چاقی باشد.
بر اساس مطالعات انجام شده، افرادی که ژن چاقی دارند 23 درصد بیشتر از سایر افراد استعداد چاقی و اضافه وزن دارند. با اینکه امکان تغییر ژن های رفتاری نیست، اما امکان کنترل آنها به اراده خود فرد وجود دارد. به عنوان مثال در صورتی که ژن های رفتاری شما به پرخوری یا بی تحرکی عادت داشته باشند، شما می توانید با اصلاح سبک زندگی خود این الگوهای رفتاری را تغییر دهید و از بروز چاقی و اضافه وزن جلوگیری کنید.
آیا ژن و استعداد چاقی واقعیت دارد؟
بله، چاقی ارثی کاملا واقعیت دارد. طبق تحقیقات انجام شده تفاوت در ژن های ما می تواند منجر به مشکلات وزن مثل اضافه وزن یا کمبود وزن شود.
چاقی ارثی اصطلاحی است که برای توصیف اثر ژن ها بر وزن بدن استفاده می شود. ژن ها از DNA ساخته شده اند و واحد فیزیکی و عملکردی اساسی وراثت است. برخی از ژن ها به عنوان دستورالعمل برای ساخت مولکول هایی به نام پروتئین عمل می کنند که برای عملکرد بدن مورد نیاز است.
برخی از این ژن ها تاثیر مستقیم یا غیرمستقیم بر میزان چربی ذخیره شده در بدن، سطح گرسنگی و سیری، مصرف کالری، متابولیسم بدن و تمایل به تحرک و فعالیت بدنی دارند.
این ژن ها ممکن است از نسل های قبلی به نسل های بعدی به ارث برسند و باعث شوند که برخی از افراد این خانواده استعداد چاقی داشته باشند که به این نوع چاقی، چاقی ارثی گفته می شود.
با اینکه چاقی ژنتیکی واقعیت دارد اما به این معنی نیست که فرد توانایی کنترل وزن خود و درمان چاقی ارثی را نخواهد داشت. ژن ها تنها یکی از دلایل چاقی هستند و عوامل محیطی مثل نوع رژیم غذایی، میزان تحرک و فعالیت بدنی، کمیت و کیفیت خواب، میزان استرس و اضطراب و … نیز نقش بسزایی بر روی فعالیت ژن ها، متابولیسم بدن و در وزن شما خواهد داشت.
بنابراین چاقی ارثی قابل پیشگیری و درمان است و فرد با داشتن سبک زندگی سالم و فعالیت بدنی می تواند بر ژن های خود مغلوب شود و وزن خود را کنترل کند.
ژن ها چگونه باعث چاقی ژنتیکی می شوند؟
استعداد چاقی به معنای داشتن ژن های مربوط به اضافه وزن و چاقی در بدن افراد است. به ژنی که باعث اضافه وزن و چاقی افراد می شود ژن FTO گفته می شود که در بدن 43 درصد از افراد وجود دارد. طبق تحقیقات انجام شده، افرادی که ژن چاقی دارند 20 تا 30 درصد از سایر افراد در معرض چاقی قرار دارند. همچنین ژن های دیگری مثل FTO وجود دارد که منجر به اضافه وزن و چاقی شوند. برای مثال بعضی از این ژن ها باعث می شود که بدن افراد به طور طبیعی چربی بیشتری ذخیره کنند.
وجود ژن های چاقی باعث بروز موارد زیر می شوند:
- افزایش هورمون گرلین و گرسنگی فرد؛
- کاهش میزان سیری؛
- افزایش مصرف کالری؛
- کاهش کنترل غذا خوردن؛
- افزایش تمایل به ذخیره چربی در بدن؛
- افزایش تمایل به کم تحرکی؛
ژن های موثر بر اضافه وزن
| نماد ژن | نام ژن | نقش محصولات ژن در تعادل انرژی |
| ADIPOQ | آدیپوسیت,C1q-, حاوی دومین کلاژن | آدیپونکتین، که توسط سلول های چربی ترشح می‌شود و باعث افزایش مصرف انرژی می شود. |
| FTO | ژن مرتبط با توده چربی و چاقی | باعث تشویق فرد به مصرف غذا می شود. |
| LEP | لپتین | توسط سلول های چربی تولید می شود. |
| LEPR | گیرنده لپتین | هنگامی که به لپتین متصل شود، باعث کاهش اشتها می شود. |
| INSIG2 | ژن القا شده با انسولین ۲ | تنظیم سنتز کلسترول و اسیدهای چرب |
| MC4R | گیرنده ملانوکورتین ۴ | هنگامی که توسط هورمون محرک آلفا ملانوسیت متصل می شود، باعث تحریک اشتها می شود. |
| PCK1 | پرو پروتئین کانورتاز سوبتیلیسین/ککسین نوع ۱ | بیوسنتز انسولین را تنظیم می کند |
| PPARG | گیرنده گامای فعال شده با تکثیر پراکسی زوم | جذب چربی و رشد بافت چربی را تحریک می کند |
بهترین راه درمان چاقی ارثی چیست؟
چاقی ارثی شاید کمی چالش برانگیز باشد، اما این واقعیت دارد با اصلاح سبک زندگی، تغذیه و فعالیت بدنی امکان درمان استعداد چاقی هم وجود دارد. از جمله راهکارهای کنترل چاقی ارثی عبارتند از:
- اصلاح سبک زندگی: افراد مبتلا به چاقی ارثی، استعداد چاقی دارند و با اصلاح سبک زندگی می توانند این چالش را مدیریت کنند.
- تغییر رژیم غذایی: در صورت مصرف بی رویه هر گونه مواد غذایی و داشتن استعداد چاقی، ممکن است چالش هایی برای محدود کردن کالری دریافتی خود داشته باشند. با اصلاح رژیم غذایی و مصرف غذاهای سالم و کم کالری مانند میوه ها و سبزیجات می توان این چالش را مدیریت کرد.
- افزایش تحرک و فعالیت بدنی: داشتن تحرک و ورزش روزانه باعث می شود که کالری های اضافی بدن شما سوزانده شود و به کنترل وزن شما کمک می کند.
- کنترل استرس: راهکارهای مدیریت استرس و آرامش ذهنی باعث می شود که تا حد زیادی استرس شما کنترل شود و از پرخوری عصبی شما جلوگیری کند.
- مصرف دارو: در صورت صلاحدید پزشک می توان با مصرف داروی لاغری به کنترل چاقی ژنتیکی پرداخت.
- مشاوره با پزشک: در صورتی که شاخص توده بدنی یا BMI شما بسیار بالا باشد، امکان درمان این نوع چاقی با رژیم غذایی و ورزش وجود نخواهد داشت و ممکن است است یک جراح چاقی مشاوره بگیرید و جراحی چاقی انجام دهید.
توجه: بهترین روش درمان چاقی ارثی، برای هر کسی منحصر به فرد خواهد بود و نمی توان برای همه افراد یک نسخه را پیچید.
سوالات متداول
بهترین راه درمان چاقی ژنتیکی اصلاح سبک زندگی، رعایت رژیم غذایی، ورزش کردن، مصرف داروهای لاغری تحت نظر پزشک و در نهایت جراحی لاغری است.
عمل اسلیو معده و بای پس معده بهترین روش های جراحی برای درمان چاقی ارثی هستند.
