دلایل چاقی چیست و چگونه می توان آن را درمان کرد؟
چاقی یکی از معضلات اکثر جوامع امروزی است. خوب است بدانید که دلایل چاقی بسیار متنوع هستند و شدت آن بستگی به عوامل ژنتیکی، متابولیسم بدن و سبک زندگی فرد دارد.
علت چاقی برخی از افراد به دلیل بروز بیماری خاص یا مصرف داروی خاص است اما علت چاقی فرد دیگری به پرخوری و کم تحرکی بر می گردد؛ بنابراین نمی توان افراد چاق را در یک گروه قرار داد.
با توجه به دلیل چاقی، نوع و شدت آن متخصص می تواند فرد را در جهت کاهش وزن و برگشت به وزن نرمال کمک کنند. در این مقاله ما همراه باشید تا به بررسی دلایل چاقی و اضافه وزن و چگونگی درمان این مشکل بپردازیم.
چاقی چیست؟
اگر بخواهیم چاقی را به صورت علمی تعریف کنیم باید از یک شاخص به نام شاخص توده بدنی یا BMI استفاده کنیم. متخصصین با محاسبه bmi فرد که بر اساس وزن و قد فرد است، متوجه می شوند که میزان چاقی یا حتی کمبود وزن فرد در چه حد است.
برای محاسبه شاخص توده بدنی کافی است وزن خود را بر حسب کیلوگرم تقسیم بر قد خود بر حسب متر به توان دو کنید. البته اگر قد و وزن خود را می دانید، آنها را وارد کادر زیر کنید تا به صورت آنلاین شاخص توده بدنی شما را محاسبه کنیم و به شما بگوییم که آیا دچار چاقی هستید یا خیر؟
بررسی شاخص توده بدنی
به طور کلی شاخص توده بدنی یک شاخص برای اندازه گیری میزان وزن شما بر اساس قدتان است؛ یعنی شما بر اساس این شاخص می توانید متوجه شوید که وزنتان در حالت نرمال، کمبود وزن یا اضافه وزن است.
اعداد حاصله از محاسبه شاخص توده بدنی نشانگر موارد زیر هستند:
- شاخص توده بدنی زیر 18.5: این عدد به منزله کمبود وزن شما است و برای بررسی های بیشتر باید به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید. در صورتی که پزشک تشخیص دهد که از نظر جسمانی شما مشکلی ندارید، راه های چاق شدن را به شما آموزش خواهد داد.
- شاخص توده بدنی بین 18.5 تا 24.9: اگر عدد حاصل از فرمول گفته شده برای شما بین این دو عدد است یعنی وزن شما در محدوده ایده آل است. شما برای حفظ این شرایط باید سبک زندگی سالم داشته باشید.
- شاخص توده بدنی بین 25 تا 29.9: این محدوده bmi به معنای اضافه وزن است و باید با مراجعه به یک پزشک تغذیه با روش های آسانی مثل رژیم غذایی و ورزش کردن وزن خود را کاهش دهید. کاهش وزن در این مرحله کار چندان سختی نیست.
- شاخص توده بدنی بین 30 تا 34.9: این محدوده به معنای چاقی است و حتما باید برای درمان چاقی به یک پزشک مراجعه کنید و از بالا رفتن بیشتر وزن جلوگیری کنید.
- شاخص توده بدنی بالای 35: این مرحله چاقی مفرط نام دارد و اصولا فرد با روش های معمول لاغری موفق به کاهش وزن نمی شود و در اکثر مواقع نیاز به انجام عمل جراحی لاغری است.
بیشتر بخوانید: علت چاقی کودکان و روش های درمان آن چیست؟
دسته بندی دلایل چاقی بر اساس بیماری
بر اساس اینکه علت چاقی فرد به دلیل بیماری است یا خیر، دسته بندی دیگری برای چاقی داریم که به شرح زیر است:
- چاقی مرتبط با بیماری: بیماری ها و مشکلاتی مثل سندرم تخمدان پلی کیستیک، کم کاری تیروئید، سندرم کوشینگ، مقاومت به انسولین و … می توانند از جمله دلایل چاقی ناگهانی باشند. در واقع یک علت چاقی بدون پرخوری ابتلا به این بیماری ها می باشد.
- چاقی غیر مرتبط با بیماری: علت چاقی در این افراد هیچ گونه بیماری یا مشکل جسمانی و روانی نیست، بلکه فقط افراد به دلیل مصرف کالری زیاد و پرخوری دچار آن می شوند.
بیشتر بخوانید: چاقی و تنبلی تخمدان چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟
دلایل چاقی و اضافه وزن چیست؟
یکی از دلایل چاقی و اضافه وزن مصرف کالری بیش از حد است که در گذر زمان این کالری های اضافی در بدن جمع می شوند و منجر به اضافه وزن و چاقی می شوند. با اینکه مصرف کالری زیاد و کم تحرکی از جمله دلایل اصلی چاقی هستند، اما دلایل دیگری نیز ممکن است باعث چاقی شوند که گاهی برخی از آنها غیرقابل کنترل هستد. از جمله این دلایل عبارتند از:
مصرف کالری زیاد
هیچ کسی یک شبه چاق نشده است، بلکه این عارضه به مرور زمان شکل می گیرد. علت اصلی چاقی اکثر افراد مصرف کالری زیاد است. به عبارتی در صورتی که میزان دریافت و سوزاندن کالری در بدن افراد متعادل نباشد، در طول زمان باعث ایجاد چاقی یا لاغری می شود.
میزان مجاز مصرف کالری در مردان به طور متوسط 25000 کالری و در زنان 2000 کالری است تا انرژی کافی برای انجام فعالیت های روزمره خود داشته باشند.
در صورتی که میزان کالری دریافتی بدن بیش از نیاز بدن باشد، کالری های اضافی به صورت چربی در بدن به خصوص ناحیه شکم جمع می شوند. به همین دلیل است که در اکثر مواقع دلایل چاقی شکم و پهلو افراد به مصرف کالری بیش از حد نسبت داده می شود و تنها راز لاغری شکم این افراد کاهش مصرف کالری است.
ژنتیک
افرادی که پدر یا مادر چاق یا با اضافه وزن دارند، بیشتر از سایر افراد در معرض چاق شدن قرار دارند. پس علت چاقی به طور قطع می تواند با مسائل ژنتیکی نیز مرتبط باشد.
به طور کلی ژن های فرد، بر هورمون های موثر در چربی سوزی و چربی سازی تاثیر می گذارند. برای مثال یکی از عوامل ژنتیکی مرتبط با چاقی، نقص مادرزادی لپتین است که به دلیل جهش ژن مربوط به لپتین این مشکل رخ می دهد. لپتین در سلول های چربی و جفت تولید می شود. زمانی که میزان ذخیره چربی در بدن بالا است و شخص از غذا خوردن سیر شده است، این ژن با فرستادن پیام سیری به مغز باعث می شود که فرد از غذا خوردن دست بکشد. اما در صورتی که بدن توانایی تولید لپتین به اندازه کافی را نداشته باشد یا گیرنده آن در اثر جهش ژنتیکی تحریک نشود، تنظیمات طبیعی آن با اختلال مواجه می شود و باعث چاقی و اضافه وزن فرد می شود.
بالا رفتن سن
یک علت چاقی بدون پرخوری بالا رفتن سن است. با افزایش سن میزان سوخت و ساز بدن کمتر شده و توده های عضلانی کمتری در بدن ساخته می شود که این عوامل بروز چاقی و اضافه وزن را آسان تر می کنند.
نداشتن خواب کافی
به طور کلی داشتن خواب کافی در سلامت جسمانی و روحی فرد تاثیر بسزایی دارد. در صورتی که فرد خواب کافی شبانه نداشته باشد یا به اندازه کافی استراحت نکند، تغییرات هورمونی در بدن فرد باعث گرسنه شدن مداوم فرد، پرخوری و در نهایت چاقی می شود.
سبک زندگی ناسالم
از دلایل چاقی و اضافه وزن نمی توان سبک زندگی ناسالم را نام نبرد؛ چرا که رژیم غذایی ناسالم و عدم تحرک یکی از دلایل اصلی چاقی و اضافه وزن هستند. در صورتی که تحرک شما کم باشد و کالری زیادی هم مصرف کنید بدون شک چاق خواهید شد.
بدن کسانی که به دلیل شرایط شغلی و … تحرک کمی دارند و اصولا در طول روز به جای تحرک و فعالیت می نشیند، کالری سوزی کمی دارد و به مرور زمان این کالری ها به شکل چربی در بدن جمع می شوند و باعث چاقی فرد می شود.
داشتن تحرک و ورزش کردن، باعث افزایش توده عضلانی بدن و کاهش چربی ها می شود. در مقابل کم تحرکی و فعالیت فیزیکی کم باعث کاهش توده عضلانی و افزایش توده چربی در بدن می شود.
توصیه پزشکان به بزرگسالان برای جلوگیری از چاقی انجام ورزش های هوازی مانند پیاده روی، دویدن، دوچرخه سواری و … به مدت 2 الی 3 ساعت در هفته است.
پرخوری
پرخوری به خصوص اگر رژیم غذایی فرد حاوی مقدار زیادی چربی و قند باشد، یکی دیگر از دلایل چاقی است. خوردن مواد غذایی فست فودی، شیرینی ها، غذاهای سرخ شده و … به دلیل کالری بالایی که دارند، می توانند باعث افزایش وزن و چاقی شما شوند.
عوامل روان شناختی
علت چاقی بسیاری از افراد به عوامل روان شناختی مربوط می شود. برای مثال برخی از افراد به دلیل شرایط سخت روحی-روانی مثل مرگ یکی از اعضای خانواده، بیماری شدید، شکست عشقی و … دچار استرس و اختلالات روانی می شود که در این شرایط افراد برای تسکین استرس به پرخوری پناه می برند که نتیجه آن چاقی و اضافه وزن می شود.
دلایل چاقی شکم چیست؟
علت چاقی شکم تنها به یک یا دو دلیل نیست بلکه از جمله دلایل چاقی شکم می توان به مصرف نوشیدنی های الکل دار، یائسگی، ژنتیک، رژیم غذایی کم فیبر، رژیم غذایی کم پروتئین، مصرف خوراکی های شیرینی، افزایش مصرف چربی های ترانس، کم خوابی، استرس، کم تحرکی و باکتری های روده اشاره کرد.
حتما بخوانید: سریع ترین راه لاغری شکم و پهلو چیست؟
دلایل چاقی ناگهانی چیست؟
از جمله علت چاقی بی دلیل و ناگهانی می توان به بی خوابی، ترک سیگار، مصرف برخی داروها، اختلالات تیروئید، مشکلات کلیوی، ابتلا به تنبلی تخمدان، نارسایی قلبی، سرطان تخمدان، سیروز کبدی، سندرم کوشینگ و آکرومگالی اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: قاتل کم کاری تیروئید چیست؟
عوارض چاقی چیست؟
عوارض چاقی چیزی فراتر از به هم خوردن تناسب اندام است؛ چرا که این عارضه تاثیرات منفی بسیار زیادی بر جسم و روان فرد می شود. چاقی می تواند زمینه ساز بروز بسیاری از بیماری ها شود که از جمله بیماری های مرتبط با چاقی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری های قلبی و عروقی؛
- فشار خون بالا؛
- کلسترول بالا؛
- دیابت نوع دو؛
- بیماری کبد چرب غیرالکلی؛
- آرتروز مفاصل؛
- آپنه خواب؛
- ناباروری؛
- برخی مشکلات پوستی مثل چرب شدن پوست یا ترک خوردن پوست؛
- ابتلا به برخی سرطان ها مثل سرطان سینه، سرطان روده بزرگ، سرطان مری، سرطان آندومتر و سرطان کلیه؛
- و …؛
راه های کنترل وزن
یکی از بهترین راهکارها برای کنترل وزن، داشتن سبک زندگی سالم است، ضمن اینکه انجام آزمایشات و چکاپ های سالانه برای شناسایی بیماری های و درمان سریع آنها می تواند بسیار موثر باشد.
گاهی علت چاقی به پرخوری و عدم تحرک بر نمی گردد و افراد در اثر بروز بیماری یا مصرف داروی خاصی دچار این مشکل می شوند که این افراد می توانند با مراجعه به پزشک از افزایش وزن بیشتر جلوگیری کنند و با ارائه راهکارهای پزشک و تعویض داروها به وزن دلخواه خود برگردند.
روش های پیشگیری از چاقی
- یکی از اولین راهکارهای پیشگیرانه جهت مبارزه با چاقی این است که مادران به نوزادان خود شیر خود را بدهند. طبق تحقیقات انجام شده نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند کمتر در معرض ابتلا به چاقی و بیماری ها هستند.
- از آنجا که یک دلیل چاقی داشتن رژیم غذایی ناسالم است سعی کنید در سبد خرید مواد غذایی خود مواد غذایی ناسالم و فراوری شده را حذف کنید و در عوض از مواد غذایی طبیعی و ارگانیک مثل میوه و سبزیجات استفاده کنید.
- غذای خود را آهسته بخورید و تنها در زمان گرسنگی غذا بخورید.
- مدت زمان استفاده از تلویزیون، گوشی موبایل و کامپیوتر را به حداقل ممکن برسانید.
- خواب کافی حداقل 8 ساعته در طول شب داشته باشید.
- داشتن فعالیت بدنی روزانه و ورزش را در برنامه خود قرار دهید و ورزش های هوازی را به مدت نیم ساعت در روز به صورت مرتب انجام دهید.
- استرس خود را کنترل کنید و در صورت تجربه شرایط استرس زا حتما از یک متخصص و روانشناس کمک بگیرید.
روش های درمان چاقی
انتخاب روش درمان چاقی کاملا بستگی به علت چاقی شما دارد، اما به طور کلی روش های درمان چاقی شامل اصلاح سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب، انجام ورزش، مصرف دارو و در موارد شدیدتر انجام جراحی های لاغری همچون اسلیو معده، بای پس معده و … است.
اصلاح سبک زندگی
داشتن برنامه غذایی سالم در روز در کنار ورزش روزانه باعث بالا رفتن سوخت و ساز بدن و در نهایت کاهش وزن شما می شود.
همچنین داشتن خواب کافی و کنترل استرس نیز تاثیر شایانی در جلوگیری از پرخوری و درمان چاقی شما خواهد داشت.
مصرف دارو برای لاغری
مصرف دارو برای لاغری تنها در صورتی تجویز می شود که روش های دیگر برای کاهش وزن موثر نباشند و شاخص توده بدنی فرد بیشتر از عدد 27 باشد.
مصرف قرص لاغری به دلیل عوارض جانبی که دارد تنها در صورت تجویز پزشک مجاز است. این داروها از جذب چربی جلوگیری می کنند و با کاهش اشتها منجر به کاهش وزن شما می شوند.
انجام جراحی های کاهش وزن
در صورتی که فرد مبتلا به چاقی مفرط باشد (شاخص توده بدنی بالای 35) و با روش های معمول موفق به کاهش وزن نشود، ممکن است جراح لاغری انجام عمل های لاغری مثل اسلیو معده، بای پس معده و … را پیشنهاد کند.
سوالات متداول
بیماری هایی مثل تیروئید کم کار، مقاومت به انسولین، مشکلات هورمونی، مصرف داروهای خاص، افزایش سن، ژنتیک و کمبود خواب علت چاقی بدون پرخوری هستند.
استعمال دخانیات، مصرف نوشیدنی های الکل دار، رژیم غذایی کم پروتئین، رژیم غذایی کم فیبر، مصرف برخی داروها، کم خوابی و استرس می تواند علت چاقی ناگهانی شکم و پهلو باشد.
یائسگی، تغییرات هورمونی، ابتلا به تنبلی تخمدان، سرطان تخمدان و …. می تواند علت افزایش وزن ناگهانی در زنان باشد.
رژیم غذایی حاوی میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین های کم چرب مانند ماهی، مرغ بدون پوست و حبوبات برای درمان چاقی بسیار موثر هستند.
داشتن اضافه وزن و چاقی هورمونی، زمینه ژنتیکی، رژیم غذایی ناسالم، مصرف برخی داروها، تجمع آب در صورت، اوریون و تورم غدد بزاقی، کم خوابی، استرس، مصرف الکل و …. از دلایل چاقی صورت هستند.
دلایل چاقی زیر شکم بسیار متنوع هستند که از جمله اصلی ترین دلایل داشتن رژیم غذایی ناسالم که شامل مصرف زیاد کالری، قند، کربوهیدرات های تصفیه شده، مواد غذایی فرآوری شده، چربی های ناسالم و … است که باعث تجمع چربی در زیر شکم می شوند.
