پرخوری عصبی چیست؟ علت، علائم + روش های درمان

پرخوری عصبی یا بولیمیا، نوعی اختلال خوردن است که علت اصلی آن مشکلات جسمی و روانی است که باعث می شود فرد دچار پرخوری شود.

از آنجا که متاسفانه امروزه بسیاری از نوجوانان و جوانان دچار این اختلال شده اند، ما در این سری از مقالات دکتر امیراحمدی قصد داریم به طور مفصل درباره اینکه پرخوری عصبی چیست؟ چه علائمی دارد؟ و اینکه آیا بولیمیا درمان دارد بپردازیم؛ با ما همراه باشید. 

پرخوری عصبی چیست؟

پرخوری عصبی یکی از اختلالات شایع خوردن است که افراد مبتلا به آن هیچ گونه کنترلی بر روی حجم غذای مصرفی و اشتهای خود ندارند؛ همین موضوع باعث می شود که دچار چاقی و اضافه وزن شوند. 

در واقع این اختلال، با دوره های مکرر پرخوری و سپس تلاش هایی به منظور جبران بیش از حد غذا خوردن شناخته می شود. این تلاش ها شامل روزه داری اجباری، استفراغ عمدی، استفاده از ملین و انجام ورزش های بسیار سنگین است. 

همچنین افراد مبتلا به اختلال بولیمیا اغلب دچار احساس گناه، شرم و نارضایتی شدید از خود می شوند؛ اما با این حال باز هم پرخوری می کنند.

علت پرخوری عصبی چیست؟

علت پرخوری عصبی به طور دقیق مشخص نیست اما طبق گفته روانشناسان دلایل زیر می توانند باعث بروز این اختلال شوند:

• عوامل ژنتیکی و وراثتی؛
• اضطراب و افسردگی؛
• فشار روانی و احساسات منفی؛
• داشتن الگوی فکری منفی؛
• کمال گرایی؛
• فشارهای اجتماعی؛
• تجربه شرایط استرس زا؛

پرخوری عصبی چگونه است؟

افراد مبتلا به اختلال بولیمیا، گرسنگی واقعی را تجربه نمی کنند. در صورتی که گرسنگی شما همراه با ویژگی های زیر است، حتما به یک روانشناس مراجعه کنید:

• احساس گرسنگی شدید ناگهانی.
• در هنگام گرسنگی صبر ندارید و باید فورا غذا بخورید.
• در صورتی که پس از یک اتفاق یا شرایط استرس زا، احساس گرسنگی پیدا می کنید.
• معمولا در یک دوره تمایل به خوردن نوعی ماده غذایی پیدا می کنید.
• در عین حال که به تازگی غذا خورده اید و شکمتان سیر است، اما همچنان احساس سیری دارید. 

علائم پرخوری عصبی یا بولیمیا

یکی از نشانه های اصلی پرخوری عصبی یا بولیمیا، مجبور کردن خود برای ورزش بیش از حد و استفراغ برای جلوگیری از اضافه وزن پس از پرخوری است. همچنین این افراد معمولا تمایل به روزه اجباری و طولانی مدت دارند، تا کالری دریافتی بدن خود را کاهش دهند. افراد مبتلا به این دائما به دنبال داروهای لاغری هستند.

در واقع علائم پرخوری عصبی از نظر روانشناسی به سه دسته تقسیم می شود:

علائم فیزیکی بولیمیا

• از بین رفتن مینای دندان؛
• ورم گونه ‌ها یا خط فک؛ 
• حساسیت دندان ها؛
• مشکلات گوارشی مانند رفلاکس معده یا یبوست؛
• غش کردن؛
• خراش، جای زخم یا پینه روی انگشتان؛
• کم آبی بدن؛
• قرمز شدن چشم ها؛
• به هم خوردن اختلال در پریودی؛
• سردرد و ضعف عضلانی؛
• زخم دهان مکرر؛
• گلو درد مکرر؛

علائم رفتاری بولیمیا

• پنهان کردن غذا؛
• سرقت غذا؛
• خستگی ظاهری؛
• بیش از حد غذا خوردن در یک وعده؛
• کم شدن غذاها در خانه؛
• مصرف دائم قرص ‌های ملین یا دیورتیک ‌ها؛
• پیروی از رژیم های لاغری سخت و افراط در غذا خوردن پس از آن؛
• ناامیدی از ورزش کردن؛
• ترس شدید از اضافه وزن؛
• دوش گرفتن مداوم یا دستشویی رفتن مکرر بعد از غذا؛

علائم روانشناختی بولیمیا

• اضطراب شدید؛
• اختلالات خلقی؛
• افسردگی؛
• نداشتن اعتماد به نفس درباره اندام خود؛
• انتقاد شدید از خود؛
• حساسیت بالا؛
• نیاز شدید به تایید شدن از سوی دیگران؛
• احساس نداشتن کنترل بر خود؛

چه کسانی در معرض بولیمیا هستند؟

پرخوری عصبی ممکن است در هر سنی و برای هر کسی اتفاق بیفتد، اما احتمال بروز این اختلال در دختر خانم های جوان بسیار بیشتر است. 

طبق گفته متخصصان احتمال پرخوری عصبی در کودکان هم وجود دارد، اما این اختلال در نوجوانان درگیر اعتیاد و مشکلات روانی شایع تر است. 

عوارض پرخوری عصبی چیست؟

در صورتی که این اختلال به موقع تشخیص داده نشود و درمان نشود، ممکن است عوارض جسمی و روانی جدی را به دنبال داشته باشد که عبارتند از:

• اختلالات کلیوی به دلیل کم آبی بدن؛
• کاهش میل جنسی؛
• آسیب به روده و معده؛
• پوسیدگی دندان ها و بیماری لثه؛
• مشکلات قلبی و عروقی مثل آریتمی و نارسایی؛
• اعتیاد به مشروبات الکلی یا مواد مخدر؛
• به هم خوردن سیکل پریودی؛
• بروز مشکل در گلو و تارهای صوتی؛
• افسردگی و سایر مشکلات روانی مثل وسواس فکری، اضطراب، اختلال دو قطبی و …؛
• افکار خطرناک مثل خودکشی؛
• کاهش اعتماد به نفس و ایجاد مشکل در ارتباطات اجتماعی؛

درمان پرخوری عصبی

پرخوری عصبی، آسیب زیادی به اندام های داخلی بدن وارد می کند؛ به همین دلیل در صورت مشاهده علائم این اختلال حتما باید نسبت به درمان این اختلال اقدام کنید. از جمله روش های درمانی که متخصصان سلامت و روان برای درمان این این اختلال پیشنهاد می کنند عبارتند از:

عوامل استرس زا را بشناسید

در صورتی که با محرک های پرخوری عصبی خود آشنا باشید، باعث می شود که در هنگام رفتن سر یخچال یا کابینت خوراکی ها از خود سوال کنید که آیا واقعا گرسنه هستم یا برای پاسخ به مشکل دیگری اینجا هستم؟

توصیه ما به شما این است که یک دفترچه مخصوص بردارید و هر زمان که این اتفاق برایتان می افتد، مشخص کنید که چیزی باعث بروز این مشکل شده است و آن را یادداشت کنید. با این کار می توانید بفهمید که در چه موقعیت ها و شرایط استرس زایی دچار این اختلال می شوید. 

خوراکی های تحریک کننده نخرید

اکثر افرادی که مبتلا به اختلال بولیمیا هستند، می توانند بگویند که در شرایط استرس زا تمایل به خوردن چه خوراکی هایی می روند. پس از اینکه عوامل استرس زا را شناسایی کردید، گام بعدی حذف خوراکی هایی است که شما در آن شرایط به خوردن آنها تمایل پیدا می کنید؛ به خصوص اگر این خوراکی ها کالری، چربی و قند زیادی داشته باشند. 

پس از شناسایی این خوراکی ها، بهتر است از سبد خرید خود آنها را حذف کنید و در عوض مواد غذایی مغذی تری را جایگزین کنید.

این فعالیت ها را جایگزین پرخوری عصبی کنید

در مواقعی که احساس می کنید که دچار این اختلال شدید، سریعا می توانید این فعالیت ها را جایگزین پرخوری کنید:

• پیاده روی 10 الی 15 دقیقه ای؛
• یک لیوان آب بنوشید.
• 3 الی 5 دقیقه تنفس شکمی را تمرین کنید.
• با یکی از دوستان یا اعضای خانواده خود تماس تلفنی بگیرید و با آنها صحبت کنید.
• حرکات یوگای ضد استرس مانند ژست دیوار، پاهای بالای دیوار، ایستادن و به جلو خم شدن را امتحان کنید.
• درباره آن موضوعی که ناراحتتان کرده است بنویسید.
• نقاشی کنید.
• کتاب بخوانید.
• مدیتیشن کنید.
• خود را با سرگرمی هایی مثل طراحی، بافندگی، خیاطی و … سرگرم کنید.

تحرکتان را بیشتر کنید

فرقی نمی کند که یک پیاده روی ساده کنید یا در باشگاه ورزشی ثبت کنید؛ در هر صورت تحرک بیشتر و ورزش کردن یکی از بهترین راهکارها برای کاهش استرس است. 

ورزش علاوه بر اینکه به سلامت جسمانی شما کمک می کند، بلکه تاثیر بسزایی در سلامت روح و روان شما نیز دارد. از جمله مشکلاتی که می توان به کمک ورزش درمان کرد عبارتند از:

• استرس؛
• چاقی؛
• بیماری های قلبی؛
• فشار خون بالا؛
• مشکلات خواب؛
• سردردهای مزمن,

درمان پرخوری عصبی با داروهای گیاهی

مهم ترین نکته ای که برای درمان پرخوری عصبی با طب سنتی به آنها اشاره می شود اصلاح سبک زندگی است؛ یعنی اصلاح نوع تغذیه، خواب و فعالیت بدنی.

البته در طب سنتی چند نمونه داروهای گیاهی هم برای کنترل استرس و در نهایت درمان بولیمیا پیشنهاد می شود که عبارتند از:

• دمنوش اسطوخودوس؛
• دمنوش سنبل طیب؛
• دمنوش بادرنجبویه؛

روان درمانی

یکی از بهترین روش های درمان پرخوری عصبی، روان درمانی است که اصولا به شکل فردی، خانوادگی یا گروهی انجام می شود. از جمله روش های روان درمانی برای درمان بولیمیا عبارتند از:

• درمان شناختی رفتاری (CBT): روان درمانگر در این روش به بیمار کمک می کند تا افکار منفی درباره اندام و ظاهر خود را بشناسد و آنها را تغییر دهد. در واقع به کمک این درمان، فرد به مرور رفتار پاکسازی مثل استفراغ عمدی، ورزش های سنگین و … را کم می کند و در نهایت به طور کامل این رفتارها را قطع می کند.
• رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT): این روش درمانی در ادامه درمان شناختی رفتار به منظور افزایش آگاهی فرد انجام می شود. به کمک این روش فرد می تواند احساسات منفی و هیجانات کاذب خود را تا حد چشمگیری کنترل کند.
• روان درمانی مبتنی بر خانواده (FBT): در این روش روان درمانی خانواده فرد هم در جلسات حضور دارند و به آنها توصیه می شود که بر کنترل غذا خوردن فرد بیمار کنترل داشته باشند. این روش تا زمانی ادامه پیدا می کند که فرد بتواند وعده غذایی و حجم مصرفی بشقاب های غذای خود را کنترل کند.

دارو درمانی

سوالی که به کرات پرسیده می شود این است که آیا پرخوری عصبی دارو دارد؟ در جواب این سوال باید بگوییم که بله، درمان پرخوری عصبی با داروی فلوکستین امکان پذیر است. البته شما تنها در صورت تجویز پزشک مجاز به مصرف این دارو هستید و به هیچ عنوان استفاده سرخود این دارو پیشنهاد نمی شود. 

جراحی لاغری

در صورتی که به موقع پرخوری عصبی را درمان نکنید، منجر به اضافه وزن بیش از حد می شود که در صورت بالا رفتن شاخص توده بدنی از عدد 30 دیگر این مشکل و البته چاقی شما قابل درمان نمی باشد و تنها به کمک عمل جراحی لاغری می توانید از این مشکل رهایی پیدا کنید. 

معمولا جراحان به بیماران مبتلا به بولیمیا با شاخص توده بدنی بالاتر از 30 انجام جراحی های لاغری مثل اسلیو معده و بای پس معده را پیشنهاد می کنند. 

جراح لاغری در طی این جراحی ها با کاهش حجم معده و تغییراتی که در مسیر گوارش غذا ایجاد می کند باعث کاهش احساس گرسنگی، کاهش کالری مصرفی و در نهایت لاغری می شود. 

سوالات متداول