طحال چیست و کجاست؟ بیماری های طحال + روش های درمان

طحال به انگلیسی Spleen، یکی از ارگان های داخلی بدن است که بسیاری آن را با کبد اشتباه می گیرند، در حالی که این دو عضو متفاوت از هم هستند. وظیفه طحال در بدن فرایندهایی مثل تصفیه خون است. مشکلاتی مثل سنگ کلیه، عفونت، بیماری های روده، زخم معده، اختلالات گوارشی، کولیت التهابی و ضربه می توانند باعث درد طحال شوند. در این مقاله از وب سایت دکتر علی امیر احمدی همراه باشید تا با آناتامی این عضو و بیماری های طحال آشنا شوید. 

طحال چیست؟

طحال یک عضو داخلی بدن است که نقش مهمی در سیستم ایمنی و لنفاوی بدن دارد. این عضو بافتی نرم و اسفنجی که به شکل بیضی دارد. طول این عضو حدود 7 الی 14 سانتی متر و عرض آن 4 الی 8 سانتی متر است. 

طحال کجاست؟

طحال در قسمت بالای شکم کنار معده و پشت دندان های چپ قرار دارد و از بدن در مقابل عفونت محافظت می کند.

وظیفه طحال چیست؟

• تولید سلول های خونی: این عضو در دوران جنینی و در برخی از مراحل زندگی در تولید سلول های خونی مثل لنفوسیت ها و ماکروفاژها نقش دارد.
• نگهداری سلول های خونی: این عضو همانند یک مخزن، سلول های خونی را در خود ذخیره می کند و در شرایطی که بدن به این سلول ها نیاز دارد، آنها را وارد جریان خون می کند.
• مشارکت در سیستم ایمنی: طحال با تشکیل لنفوسیت ها و همچنین تحریک واکنش های ایمنی نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی و مبارزه با عفونت ها دارد. 
• تصفیه خون: این عضو با با جداسازی سموم و مواد مضر از خون نقش مهمی در تصفیه خون دارد. 

بیماری‌ های طحال چیست؟

از جمله شایع ترین بیماری های این عضو عبارتند از:

• آسیب: آسیب این عضو در اثر ضربه شدید به شکم، تصادفات رانندگی و … وارد می شود. این آسیب ها باعث خونریزی داخلی و مختل شدن عملکرد طحال و تصفیه خون می شود.
• طحال بزرگ: بزرگ شدن طحال اصولا در اثر عفونت یا التهاب اتفاق می افتد. بروز این مشکل علائمی مثل شکم درد، خستگی، تب و کاهش شاخص های خونی را به همراه دارد. 
• سندرم طحال پلی کیستیک: این سندروم نوعی اختلال ژنیتکی است که باعث تشکیل کیست های غیرطبیعی در طحال می شود. این کیست ها اگر بزرگ شوند عملکرد این عضو را تحت تاثیر قرار می دهند و مشکلاتی مثل ترومبوسیتوپنی و آنمی را به همراه دارد. 
• التهاب طحال: التهاب این عضو به دلیل عفونت های باکتریایی، قارچی و ویروسی رخ می دهد و علائمی مثل تورم، تب، درد و علائم عفونتی مثل حالت تهوع و خستگی را به همراه دارد. 
• آنمی همولیتیک: برخی از شرایط مثل آنمی سیروزی ناقص، بیماری های سیستم ایمنی و خونی روی این عضو تاثیر گذاشته و منجر به بزرگ شدن آن و اختلال در عملکرد آن می شود.

علائم بیماری طحال چیست؟

علائم بیماری طحال عبارتند از:

• احساس درد در سمت چپ بالای شکم؛
• احساس پر بودن شکم؛
• سوء هاضمه بعد از خوردن غذا؛
• احساس درد در ناحیه سمت چپ شکم هنگام نفس عمیق؛
• کاهش وزن بدون دلیل؛
• احساس سیری یا عدم توانایی در خوردن غذا؛
• کم خونی و زردی پوست؛
• خستگی های مزمن؛
• پایین بودن انرژی؛
• عفونت های مکرر در مجاری ادراری، گوش، مجاری تنفسی یا عفونت های سینوسی؛

درد طحال چگونه است؟

درد طحال در افراد مختلف می تواند متفاوت باشد، اما در برخی مواقع این درد علائم زیر را به همراه دارد:

• احساس درد و ضربان در بالای شکم: درد طحال معمولا در قسمت بالای شکم و قسمت چپ حس می شود و می تواند تیز یا سنگین باشد. البته این درد ممکن است به صورت پراکنده هم باشد و به نواحی مجاور مثل کمر و شانه هم سرایت کند.
• درد ناشی از فشار: احساس فشار و سنگینی در قسمت بالای شکم یکی دیگر از علائم درد طحال است. 
• احساس تغییر در عملکرد سیستم گوارش: در برخی از افراد، درد طحال همراه با علائم دیگری مانند تغییرات در دفع مدفوع، سوء هاضمه و احساس سیری زودرس رخ می دهد. 

درمان بیماری های طحال

نوع درمان بیماری های طحال به نسبت نوع مشکل و علت آن انتخاب می شود. بنابراین ابتدا باید نوع بیماری و علت بیماری شما مشخص شود و سپس به دنبال راهکاری برای درمان آن باشید. در ادامه رایج ترین روش های درمان برخی از مشکلات طحال را آورده ایم:

• درمان عفونت های طحال با مصرف آنتی بیوتیک که نوع آنتی بیوتیک را پزشک بر اساس نوع عفونت و حساسیت باکتری ها مشخص می کند.
• در صورتی که پزشک تومور خونی مانند لنفوم یا لوسمی را تشخیص دهد، درمان هایی نظیر شیمی درمانی، رادیوتراپی یا تزریق سلول های بنیادی خون را پیشنهاد می کند.
• در صورت وجود کیست طحال و بروز علائمی مثل درد یا خونریزی عمل جراحی برداشتن کیست الزامی است. 
• روش های درمان طحال التهابی شامل استراحت کردن، مصرف ضد التهاب ها و در برخی موارد استفاده از کورتیکواستروئیدها تجویز می شود. 
• درمان نقرس طحالی معمولا با ایجاد تغییرات در رژیم غذایی و مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و … است.

درمان طحال بزرگ

التهاب، عفونت، بیماری های خونی و … می توانند دلیل بزرگ شدن طحال باشند که از جمله روش های درمان طحال بزرگ عبارتند از:

• مصرف آنتی بیوتیک در صورت ابتلا به عفونت باکتریایی؛
• مصرف داروهای ضد ویروسی در ابتلا به عفونت ویروسی؛
• استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن برای کاهش التهاب؛
• شیمی درمانی، رادیوتراپی و در برخی مواقع تزریق سلول های بنیادی خون؛
• جراحی برداشتن توده یا کیست طحال؛

برداشتن طحال چه عوارضی دارد؟

به دلیل اینکه طحال، نقش مهمی در سیستم ایمنی بدن و مبارزه با میکروب ها دارد، برداشتن طحال ممکن است عوارضی مثل عفونت را برداشته باشد. عمل جراحی برداشتن طحال یا اسپلنکتومی، تنها در مواقع نیاز انجام می شود، زیرا این عمل ریسک ابتلا به عفونت های جدی مثل عفونت های پنوموکوک، هموفیلوس و … را افزایش می دهد. 

طحال نقش مهمی در تخریب سلول های خونی مرده، ناقص یا آسیب دیده دارد. برداشتن طحال باعث افزایش تعداد سلول های خونی مثل پلاکت ها و سلول های قرمز در خون شود. این وضعیت ممکن است مشکلاتی خونی مثل ترومبوسیتوپنیک پورپورا و انسفالوپاتی همولیتیک را به همراه داشته باشد. 

شایان ذکر است که چند نمونه دیگر از عوارض برداشتن طحال ابتلا به آرتریت روماتوئید، آنسفالیت و لوپوس سیستمیک است.

سوالات متداول